Typologia Petersena – skąd się wzięły te literki?
Jan Petersen był norweskim archeologiem działającym w pierwszej połowie XX wieku. W 1919 roku uzyskał on stopień doktora archeologii. W tym samym roku wydał “De Norske Vikingsverd” (“Norweskie Miecze Wikingów”). Praca ta zapewniła mu niezachwianą pozycję w świecie nauki i do dzisiaj uważana jest za nieocenioną pomoc dla badaczy. W publikacji tej Petersen wyróżnił ponad dwadzieścia typów mieczy, nadając im nazwy zgodne z literami alfabetu. W ten sposób powstał typ A, B, C… a także M oraz X, jedne z najpopularniejszych.
Miecze typu C – langsaksy
Typ C według Petersena został znaleziony między innymi w Oslo w Norwegii i pochodził z IX wieku. Większość znalezisk mieczy tego typu charakteryzuje się jednostronnym ostrzem oraz brakiem zdobień. Nieliczne posiadają napisy runiczne na elementach konstrukcji. Rękojeści mieczy tego typu cechuje charakterystyczna głowica, prosty, niewielki jelec oraz niezwykle duża waga. Według Petersena i innych badaczy, typ C to lokalna, skandynawska kopia karolińskiego typu B.
Miecz typu M – miecz w kształcie młota Thora
Typ M jest wariantem nawiązującym w formie do innych typów, F oraz Q. Charakteryzuje go prosta rękojeść w kształcie litery I, z prostym, niezdobionym jelcem i głowicą w tym samym kształcie. Konstrukcja ta sprawia, że miecz przypomina młot Thora. W znaleziskach ostrza są zwykle dwustronne (według Petersena, warianty jednostronne stanowią do 15% znalezisk). Mimo że większość mieczy tego typu ma prostą konstrukcję, wykonane są z wysokiej jakości materiałów. Liczne znaleziska tych mieczy występują w Norwegii, a pojedyncze spotkać można na terenach Szwecji, Finlandii, Islandii, a nawet Francji. Ponadto, dwoma znaleziskami typu M może poszczycić się Polska.
Miecz typu X, Odyn wśród mieczy
Typ X, bardzo często spotykany w Europie, charakteryzuje się prostotą. Najczęściej spotykane są dwa warianty, z których ona mają prosty, niezdobiony jelec oraz szeroką, zaokrągloną głowicę. Diabeł tkwi w szczegółach, a dokładniej w zdobieniu głowic – to właśnie po nich można rozpoznać warianty typu X. Miecze tego typu są formą późniejszą od typu M i można datować je na końcówkę epoki Wikingów. Były także najdłużej użytkowanym typem mieczy z epoki. Choć ulegały niewielkim wahaniom w proporcjach, ich ogólny wygląd pozostał niezmienny przez dekady. Najwięcej znalezisk tych mieczy jest oczywiście w Norwegii, jednak spotykane są także na terenie Polski.
Typologia Petersena odegrała kluczową rolę w klasyfikacji mieczy Wikingów. Miecze typu C, M i X reprezentują różne style i okresy czasowe w historii Skandynawii. Mimo że miały one różne cechy konstrukcyjne, wszystkie były wykonane z dbałością o jakość i funkcjonalność. Badania nad tymi zabytkami pomagają lepiej zrozumieć życie i kulturę Wikingów oraz ewolucję ich uzbrojenia przez wieki.
Fotografia w nagłówku przedstawia fragment wystawy Muzeum Wikingów w Oslo.