Andrzejki znane są wielu – od dzieciństwa obchodzone są poprzez lanie wosku przez dziurkę od klucza lub inne wróżby.
Początkowo wróżby andrzejkowe dotyczyły jedynie młodych niezamężnych dziewcząt – dla chłopców pozostawały katarzynki, obchodzone nocą z 24 na 25 listopada. Początkowo wróżby traktowano poważnie i odprawiano je indywidualnie, w prywatności.
Pochodzenia tego święta nie zidentyfikowano do końca . Może mieć swoje korzenie w starożytnej Grecji, gdzie słowo Andrzej (Andreas) jest podobne do słów oznaczajacych kolejno męża i mężczyznę. Innym prawdopodobnym pochodzeniem tych obchodów jest kult boga Frejra, bóstwa miłości i płodności.
Do jednych z pierwszych rytuałów andrzejkowych należą między innymi wysiewanie ziaren lnu i konopi, które następnie zagrabiano męskimi spodniami. Efektem tych działań miało być przybycie do domostwa kandydata na męża.
Innymi sposobami na przywołanie przyszłego ukochanego był całodzienny post oraz modlitwa do świętego Andrzeja. Wówczas postać miała ukazać się we śnie. Jeśli w Andrzejki dziewczyna ucięła gałązkę wiśni lub czereśni, a w Wigilię roślina zakwitła – można było liczyć na rychłe zamążpójście.
Wśród nowszych rytuałów należy najszerzej znane wylewanie wosku na zimną wodą przez dziurkę od klucza. Następnie wróżono z powstałych kształtów. Wosk mógł przyjmować zarys sylwetki przyszłego wielbiciela lub kształt związany z przyszłym zawodem.
Występowało również losowanie symbolicznych przedmiotów, w tym czepka, oznaczającego bliski ślub, różańca – przyszłość w zakonie, lub listka – znaku staropanieństwa. Podobnie ustawiano buty od ściany do progu – dziewczyna, której but pierwszy dotarł do progu, mogła liczyć na najszybszy ślub z grupy.
Wiele wróżb związanych jest z psami – kierunek ich szczekania miał oznaczać kierunek nadejścia oblubieńca, a zjedzone przez nich placki lub pierożki – wróżyły rychłe zamążpójście autorkom potraw.
Wróżby andrzejkowe występują do dzisiaj w wielu miejscach, przyjmując różne formy, często niezwiązane z pierwotną formą tych obchodów.
Grafika w nagłówku przedstawia obraz Henryka Siemiradzkiego pod tytułem Noc św. Andrzeja – Wróżbita.
