W epoce wikingów, w północnych krainach, wiara i akty religijne były ściśle związane z pojęciem forn siðr, czyli starożytnego albo religijnego zwyczaju. Wikingowie nie mieli jednolitego systemu wierzeń, doktryn ani dogmatów, jakie znamy z chrześcijaństwa czy islamu. Ich religia była bogata i skomplikowana, obejmując wiele różnych praktyk i rytuałów. Co istotne, sfera religijna ogarniała każdego człowieka.
Świat bogów i Wikingów
Centralnym elementem kosmogonii skandynawskiej był Yggdrasil, święty jesion, który pełnił rolę drzewa życia. To on łączył wszystko we wspólnym ładzie kosmicznym. Był on jednak narażony na niszczenie przez jelenie i węże, symbolizujące to, co niepewne i groźne. Dzięki Nornom, trzem wieszczkom, które podlewały jesion wodą ze studni, drzewo życia trwało. Yggdrasil łączył dziewięć światów, w tym najlepiej znane Asgard, Midgard i Niflheim.
Mitologia wikingów opowiadała o tym, jak Midgard, świat ludzi, powstał na styku przeciwstawnych światów wody i ognia. To był prymitywny sposób rozumienia dobra i zła, personifikowane i metaforyczne.
W procesie narodzin Midgardu powstał Ymir, protoplasta Thursów (olbrzymów), który był groźny ze względu na swoje ogromne rozmiary. Ymir był postacią, której samo istnienie stanowiło zagrożenie. Jednakże zasnął na początku swojego istnienia i pozostawał w tym stanie do swojej śmierci.
Ymir symbolizował siły natury i miał zdolność do samorództwa, rodząc Thursonów (olbrzymy Szronu) i Asów (bogów). Asowie byli z tej samej substancji co Ymir, ale reprezentowali dodatni biegun historii. Z czasem Asowie zgładzili Ymira, a z resztek jego ciała stworzyli karłów. Ludzie pojawili się spontanicznie i byli bezwolni. Dopiero pojawienie się Norn, olbrzymek wieszczek, oraz ich przepowiednia Ragnarök – walki na końcu czasów – przekształciły los ludzi. Ludzie zostali sojusznikami Asów w przyszłej walce z olbrzymami, a Odyn zsyłał śmierć niezależnie od swojej woli oraz tworzył Valhallę, miejsce, gdzie polegli wojownicy przygotowywali się do walki w dniu Ragnarök.
Różnorodność istot i wierzeń
Wierzono, że świat wikingów był zamieszkany przez różne nadprzyrodzone istoty, w tym bogów, boginie, trolle, olbrzymy, disy, walkirie, krasnoludy, elfy i gobliny. Te istoty wymagały czci i ofiar. Wikingowie byli przesądni i nosili amulety, używali zaklęć i składali ofiary, aby pozostać w dobrych stosunkach z siłami nadprzyrodzonymi. Wierzyli, że świat rządziły magiczne istoty, które trzeba było mieć po swojej stronie, aby zapewnić sobie powodzenie. Te istoty dbały o dostarczanie odpowiednich warunków atmosferycznych i były również decydującymi czynnikami w wybuchu wojen lub utrzymaniu pokoju.
Religia na codzień
Ludzie nawiązywali kontakt z siłami nadprzyrodzonymi poprzez rytuały i obrzędy. Dobre relacje z bogami były kluczowe dla sukcesów jednostek, gospodarstw rolnych, rodzin i kraju. Wikingowie oddawali cześć różnym bóstwom w różnych okolicznościach. Na przykład, kobieta w ciąży i jej rodzina błagali o pomoc disy, żeńskie istoty patronujące narodzinom i chroniące rodzinę. Załoga wikińskiego statku mogła prosić boga morza Njorda lub Odyna o ochronę.
Komunikacja z siłami nadprzyrodzonymi miała różne formy, w tym takie, które można porównać do magii i czarnoksięstwa. Inne praktyki obejmowały rzucanie uroków, powtarzające się pieśni lub intonacje oraz wysiadywanie w celu przeżycia wizji lub wróżenia. Osoby oddające się tym praktykom znano jako szamanów. Potrafili oni zmieniać swoją świadomość, aby uzyskać informacje od duchów natury i przodków oraz wykorzystać ich magię na potrzeby społeczności.
Kult bogów i istot nadprzyrodzonych był istotną częścią życia wikingów. Obrzędy odbywały się publicznie na farmach wodzów, gromadach lub w świętych miejscach. Specjalnie wyznaczony człowiek pełnił rolę przywódcy religijnego i prowadził ceremonie. Oprócz tego, kult religijny praktykowano w bardziej osobisty sposób na poszczególnych farmach, gdzie kobieta i mężczyzna dbali o zachowanie tradycji swojej rodziny.
Wierzenia wikingów były złożone i różnorodne, odzwierciedlając bogactwo ich kultury i historii. Religia wikingów była integralną częścią życia społecznego i osobistego, a ich wierzenia i rytuały odgrywały kluczową rolę w kształtowaniu ich społeczności i losów.
Grafika w nagłówku przedstawia obraz Walhalla autorstwa Maxa Brucknera.