Demony nękały dawnych Słowian pod najróżniejszymi postaciami – zarówno męskimi, jak i kobiecymi. Pośród słowiańskich demonów żeńskich znalazły się właśnie strzygi.
Strzygi prawdopodobnie pochodzą od rzymskich demonów kobiecych żywiących się krwią, których cechą charakterystyczną były ptasie szpony. Ich sposób działania był podobny do wielu innych stworów w ludowych wierzeniach – stąd możliwe, że były tożsame z upiorami, wieszczycami i strzygoniami.
Za strzygi uważano wiele osób. Byli to między innymi ludzie, którzy urodzili się ze zrośniętymi brwiami, drugim szeregiem zębów lub dwoma sercami. Za strzygi-demony uważano również noworodków z zębami, starców mówiących do siebie i lunatyków. Gdy podczas epidemii chowano ludzi żywcem, nielicznym udawało się wykopać – oni również piętnowani byli mianem strzyg.
Rozpoznane strzygi przeganiano z ludzkich siedzib. Według legend, wysysały one krew, wyżerały wnętrzności i nocami przyjmowały postać sów. Zazwyczaj szkodziły zbłąkanym przechodniom, ale również członkom własnej rodziny lub innym, którzy wyrządzili im krzywdy za życia. Zdarzało się, że nocami strzygi wracały do swoich domostw i wykonywały dawne obowiązki. Wszelkie niewyspanie, bladość czy osłabienie rodziny zrzucano właśnie na strzygi.
Aby zmarły człowiek nie przeistoczył się w upiora (strzygę-demona), należało pochować go twarzą do dołu oraz z przepaską na oczach. Innym sposobem było przywalenie pochówku kamieniem. Gdy już przeistoczenie nastąpiło, strzygę można było zająć, wkładając drobne przedmioty do trumny. Aby wyrządzić jej krzywdę, konieczne było zabicie w kościelny dzwon, wbicie kołka lub gwoździ w ciało albo wymierzenie policzka lewą ręką.
Skąd wzięła się strzyga?
Pochodzenie strzygi jest powiązane z wierzeniami dotyczącymi zmarłych, duchów i czarownic. W mitologii słowiańskiej wierzono, że ktoś, kto umierał na skutek niewłaściwego pogrzebu, mógł stać się strzygą. Głównym powodem było nieprawidłowe odprawienie obrzędu pogrzebowego lub śmierć w tragiczny sposób, na przykład samobójstwo. Taka osoba nie miała spokoju i powracała jako złośliwa istota, gotowa do zemsty na żyjących.
Strzyga była często utożsamiana z czarownicami, które miały umiejętność przemiany w ptaki nocne, takie jak sowa lub kruk. Ta zdolność dawała im możliwość niezauważonego obserwowania i polowania na swoje ofiary. Wierzono, że strzygi przyczyniają się do chorób, nieszczęść i śmierci w społecznościach ludzkich.
W folklorze słowiańskim opowieści o strzydze były przekazywane z pokolenia na pokolenie jako ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem i konsekwencjami złych czynów. Strzygi -demona należało się obawiać, a opowieści o jej działaniach miały wpływać na zachowanie moralne społeczności.
Warto zauważyć, że opowieści o strzydze różnią się w zależności od regionu i kultury. W niektórych wierzeniach strzyga była również związana z innymi aspektami nadprzyrodzonymi, takimi jak wampiry czy upiory. Jej charakter i postać mogły się różnić, jednakże idea istoty zła, polującej w nocy na ludzi, była powszechna w mitologii słowiańskiej.
Mimo różnic w wierzeniach regionalnych, obraz strzygi jako złośliwej istoty, żerującej na krwi i życiu, pozostał jednym z charakterystycznych elementów mitologii słowiańskiej.
Nie tylko strzyga, czyli słowiańskie demony żeńskie
W mitologii słowiańskiej istniało wiele demonów żeńskich, które odgrywały ważną rolę w folklorze i wierzeniach ludowych. Istoty te często były przedstawiane jako piękne, ale niebezpieczne i złośliwe. Oto kilka przykładów słowiańskich demonów żeńskich:
- Lamasztu była demonem związanym głównie z wierzeniami w starożytnej Mezopotamii, ale jej kult i wierzenia rozprzestrzeniły się na tereny zamieszkane przez Słowian. Była przedstawiana jako kobieta z głową lwa, mająca zdolność przynosić choroby i nieszczęście. Wierzono, że lamasztu atakuje dzieci i kobiety w ciąży, dlatego w celu ochrony przed jej działaniami stosowano różne amulety i obrzędy.
- Kikimora to demon, który jest często kojarzony z domostwem i życiem domowym. Była przedstawiana jako mała istota z długimi włosami i krzywym nosem. Wierzono, że kikimora jest odpowiedzialna za wszelkie nieporządki i zamieszanie w domu. Jej obecność była często tłumaczona jako konsekwencja zaniedbania obowiązków domowych. Wierzono również, że kikimora może przynosić pecha i nieszczęście, dlatego starano się jej nie drażnić.
- Mara, znana również jako zmora, była demonem związanym z koszmarem sennej paraliżującej postaci. Wierzono, że mara odwiedzała ludzi podczas snu i przygniatała ich, powodując uczucie duszenia i bezradności. Była utożsamiana z negatywnymi emocjami, jak strach i lęk. Ludzie starali się ochronić przed jej działaniami poprzez stosowanie różnych talizmanów, jak również przez przestrzeganie określonych rytuałów przed snem.
- Baba Jaga jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych demonów żeńskich w słowiańskiej mitologii. Była przedstawiana jako staruszka o zdeformowanej twarzy i zębach, mieszkająca w chacie na kurzych łapach. Baba Jaga miała zdolność do przemiany i była związana z magią oraz tajemniczymi mocami natury. Była często kojarzona z testami i próbami, które musiały być spełnione, aby uzyskać jej pomoc lub zaszczyt. Baba Jaga miała zarówno dobre, jak i złe aspekty, była trudna do przewidzenia.
- Rusałka była demonem związanym z wodą i jeziorami. Były to duchy utopionych dziewcząt lub kobiet, które nawiedzały wody słodkie i morskie. Rusałki często były przedstawiane jako piękne istoty o długich włosach i zielonych oczach. Wierzono, że miały zdolność przynosić szczęście lub nieszczęście w zależności od ich nastroju. Były uważane za niebezpieczne dla mężczyzn, a kontakt z nimi mógł prowadzić do utraty życia lub zdrowia.
To tylko kilka przykładów demonów żeńskich występujących w mitologii słowiańskiej. Każda z tych istot posiadała swoje unikalne cechy, funkcje i znaczenie w wierzeniach ludowych. Były to stworzenia tajemnicze i niebezpieczne, które wpływały na życie ludzi i były obiektem zarówno strachu, jak i szacunku.
Grafika w nagłówku przedstawia postać strzygi wykorzystaną w grze Gwint: Wiedźmińskiej Grze Karcianej.
